Τήνος:
Το νησί των καλλιτεχνών

Κοσμοπολίτικη και παραδοσιακή, ευγενής και προσιτή, η τέταρτη μεγαλύτερη νησιωτική πολιτεία των Κυκλάδων είναι ένας τόπος με ξεχωριστή ιστορία.

Σμιλεμένο από την τέχνη και τον μόχθο σπουδαίων καλλιτεχνών και λαϊκών μαστόρων του τόπου, το Νησί του Αιόλου και της Μεγαλόχαρης, υπήρξε διαχρονικά τόπος ευλογημένος. Κατοικήθηκε από τα προϊστορικά κιόλας χρόνια, πέρασε τους δύσκολους αιώνες της Τουρκοκρατίας υπό τη διακυβέρνηση των Ενετών, αναδείχθηκε σε μεγάλη ναυτική δύναμη και διεθνές κέντρο μαρμαροτεχνίας τον 19ο αιώνα και τελικά υμνήθηκε ως πνευματικό κέντρο της Ορθοδοξίας.

Η “χειροποίητος νήσος” όπως αποκάλεσε την Τήνο ο φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης, δίνει πολλούς λόγους για να την επισκεφτείς: Από τα δεκάδες γραφικά χωριά και τα πέτρινα ξωκλήσια έως τα αρχαία μονοπάτια, τις αναβαθμίδες με τις ξερολιθιές των λόφων και τους εκθαμβωτικούς περιστεριώνες της τηνιακής πεδιάδας. Ένα νησί μοναδικό, για τους λάτρεις της αυθεντικότητας και των εναλλακτικών εμπειριών.

Το πιο διάσημο αξιοθέατο του νησιού είναι η μεγαλοπρεπής Μονή της Ευαγγελίστριας. Χτισμένη από λευκό μάρμαρο, δεσπόζει από το 1823 στην κορυφή του λόφου της Χώρας. Ανεβείτε τα πλατιά σκαλοπάτια που οδηγούν στον προαύλιο χώρο με το έξοχο βοτσαλωτό δάπεδο (1833) ή θαυμάστε το πανύψηλο καμπαναριό (30 μέτρα), μοναδικό έργο λαϊκής τέχνης του Τήνιου γλύπτη Ιωάννη Φιλιππότη.

Στην αρχοντική Παλιά Πόλη της Τήνου, κάθε γωνιά ακτινοβολεί τον πλούτο και την αλλοτινή ναυτική υπεροχή του νησιού. Περιηγηθείτε στα δαιδαλώδη σοκάκια με τις ωραίες επαύλεις και τις περίτεχνες κρήνες, θαυμάστε τις παλιές εκκλησίες. Πάρτε μαθήματα ιστορίας στο όμορφο Αρχαιολογικό Μουσείο και μην παραλείψετε να επισκεφτείτε το εκπληκτικό Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών, μια συλλογή με 100 και πλέον έργων γλυπτικής και ζωγραφικής κορυφαίων καλλιτεχνών του νησιού (Ν. Λύτρα, Ν. Γύζη, Γ. Γαΐτη, Δ. Φιλιππότη, Γ. Χαλεπά κ.α.).

Μακριά από τη Χώρα, η τηνιακή φύση και η ιστορία, προσφέρουν απρόσμενες συγκινήσεις. Στην Έξω Μεριά, δεσπόζει ο διάσημος Πύργος, η ιδιαίτερη πατρίδα του σπουδαίου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά και του ζωγράφου Νικηφόρου Λύτρα. Κάθε μαρμαρόχτιστο σοκάκι το οικισμού μαρτυρά υψηλό δείκτη καλαισθησίας και καλλιτεχνική καταγωγή. Από τις μαρμάρινες σκαλιστές κρήνες και τις πέτρινες εκκλησίες έως τα περίτεχνα υπέρθυρα με τα οικόσημα. Κάντε οπωσδήποτε μια επίσκεψη στο υπερσύγχρονο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας (2007)  και στο σπίτι-μουσείο του Χαλεπά.

Η αμφιθεατρική και κατάφυτη Καρδιανή με τις μυριάδες φυσικές πηγές (ξυνάρια), τα σοκάκια με τις στοές και τα θολωτά λευκά σπιτάκια μοιάζει με ζωγραφιά.

Πολύ κοντά στο ορεινό χωριό Αρνάδος, η ιστορική Μονή του Κεχροβουνίου ή Κυρία των Αγγέλων, κλέβει την παράσταση. Χτισμένο σε μια απότομη πλαγιά, 650 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, αυτό το εντυπωσιακό σύμπλεγμα επτά εκκλησιών (10^ος - 11^ος αιώνα), θυμίζει κυκλαδίτικο οικισμό.

Στη μεσαιωνική Πάνω Μεριά των αρχαίων μονοπατιών και των δυνατών βοριάδων, κάθε χωριό είναι ένα «έργο τέχνης». Ο Τριπόταμος της τυροκομίας και των αγγειοπλαστών, ο κυκλαδίτικος Μουντάδος των γραμμάτων, ο Τριαντάρος των μαστόρων της πέτρας και «μπαλκόνι της Τήνου». Το Φαλατάδος με το Μουσείο Γελοιογραφίας, η καταπράσινη Ποταμιά της πρώτης ανατολής του ήλιου.

Η Κάτω Μεριά είναι ο πλανήτης των σεληνιακών τοπίων, των εκατοντάδων (600 συνολικά) περιστεριώνων, των περιβολιών και των ερειπωμένων ελαιοτριβείων. Στον Κάμπο, με θέα στο βράχο του Ξώμπουργου, χτυπά η καρδιά της τηνιακής ενδοχώρας. Εδώ βρίσκεται το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης “Κώστα Τσόκλη”. Ο Ταραμπάδος με τους 11 περιστεριώνες, μοναδικά δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής από ασβέστη, σχιστόλιθο και γεωμετρικά μοτίβα, είναι το στολίδι της ομώνυμης πράσινης κοιλάδας.

Η τηνιακή ακτογραμμή είναι προικισμένη με υπέροχες παραλίες για όλα τα γούστα. H μεγαλύτερη παραλία του νησιού, ο Άγιος Φωκάς, κερδίζει σε δημοφιλία λόγω εγγύτητας στη Χώρα. Η ψιλή άμμος, τα ρηχά νερά και η τέλεια οργάνωση αποτελούν πόλο έλξης για όλες τις ηλικίες. Η εντυπωσιακή Λιβάδα, με τους γλυπτικούς σχηματισμούς των βράχων, τα βαθιά νερά και τα μεγάλα κύματα, μαγνητίζει τους κυνηγούς της άγριας φυσικής ομορφιάς αλλά και τους surfers. Η εξωτική Παχιά Άμμος, με τους χρυσαφένιους αμμόλοφους και θέα στα στενά Τήνου - Μυκόνου, αγκαλιάζει κυρίως οικογένειες με παιδιά. Στη δίδυμη παραλία της Κολυμπήθρας, τα πλήθη μοιράζονται ανάμεσα στην οργανωμένη Μικρή Άμμο και στην εναλλακτική Μεγάλη Άμμο (Καλιφόρνια για τους ντόπιους), καταφύγιο της νεολαίας και των surfers. Τέλος, στα κοσμοπολίτικα Κιόνια φύση και πολιτισμός βρίσκονται σε γοητευτική συμφωνία καθώς η παραλία απλώνεται μπροστά από τον αρχαιολογικό χώρο του Ναού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης.

Η Τήνος φημίζεται για τις εναλλακτικές off the road εμπειρίες που προσφέρει στους επισκέπτες. Οι λάτρεις της πεζοπορίας θα ανακαλύψουν ένα δίκτυο λιθόστρωτων μονοπατιών 150 χλμ. (σηματοδοτημένων σε 12 διαδρομές) που διασχίζουν αρχαίους δρόμους της τηνιακής ενδοχώρας. Αν πρέπει να διαλέξετε μία μόνο διαδρομή, αυτή ας είναι το ιστορικό μονοπάτι Βαρύ που ενώνει το αρχαίο Άστυ με τις Πόλεις στο κέντρο της Τήνου. Ειδάλλως, ακολουθήστε διαδρομές που περνούν από τις κοιλάδες του Ταραμπάδος, της Αγάπης, της Λιβάδας, της Ποταμιάς και της Καρδιανής, για να θαυμάσετε τους εκατοντάδες περιστεριώνες της Τήνου, μοναδικά μνημεία λαϊκής τέχνης από πέτρα και γεωμετρικές διακοσμητικές παραστάσεις.

Οι φίλοι των x-treme sports και οι κυνηγοί των γεωλογικών μυστηρίων θα συναντηθούν στο εντυπωσιακό σεληνιακό τοπίο του Βώλακα. Η περιοχή είναι διάσπαρτη με σφαιρικούς ογκόλιθους από γρανίτη (βόλακες), γεννήματα ηφαιστειακής έκρηξης ή σύμφωνα με τον θρύλο, απομεινάρι της μυθολογικής Τιτανομαχίας. Σήμερα, η περιοχή αποτελεί το μεγαλύτερο πεδίο αναρρίχησης bouldering στην Ευρώπη.

Η τηνιακή γαστρονομία είναι γεμάτη θησαυρούς που βασίζονται σε εκλεκτές πρώτες ύλες του τόπου. Η μεγάλη τυροκομική παράδοση του νησιού απογειώνεται στο τηνιακό τυράκι (βολάκι ή σκλαβότυρο), την κοπανιστή Τήνου (ΠΟΠ), το ανάλατο πέτρωμα και την γραβιέρα Τήνου. Η τοπική κτηνοτροφία εμπνέει εκλεπτυσμένες γεύσεις όπως την τηνιακή λούζα (καπνιστό χοιρινό μαριναρισμένο σε γλυκό κρασί και μπαχαρικά) ή το σαλτσίσι (σαλάμι αέρος). Το περίφημο τηνιακό λουκάνικο (μεμαραθόσπορο ή μαριναρισμένο σε σκόρδο και κρασί) και τα σύγκλινα ή σύσσιρα (κομματάκια χοιρινού κρέατος σε γκλίνα: χοιρινό λίπος) παντρεύονται μοναδικά στην τοπική φουρτάλια (παραδοσιακή ομελέτα).

Η άγρια αγκινάρα και η κάπαρη της Τήνου μεταμορφώνονται σε μοναδικές συνταγές. Μη χάσετε την ευκαιρία να γευθείτε την περίφημη αγκιναρόπιτα, αγκινάρα τουρσί και καπαροσαλάταμε τρυφερά καπαρόφυλλα. Επίσης, λιαστές ντομάτες (τηγανισμένες σε κουρκούτι), μαραθοκεφτέδες, αλιφώνια (τηνιακό σταμναγκάθι), αρναθκιές (άγρια μαύρα μανιτάρια), πατατοκεφτέδες.

Οι λάτρεις των πληθωρικών γευστικών εμπειριών, δοκιμάστε το παραδοσιακό σαβόρε (γόπες, αθερίνες και μαρίδες με γλυκόξινη σάλτσα από τηνιακό πετιμέζι) και το κοκκινιστό πιτσούνι(περιστέρι)με πιλάφι.

Η παραδοσιακή ζαχαροπλαστική μοσχοβολά αρώματα πορτοκαλιού, βανίλιας και κανέλας. Απολαύστε τσιμπητές (γλυκές τηγανητές τυρόπιτες με ανάλατο τυρί πέτρωμα) και ψαράκια (καλτσούνια σε σχήμα ψαριού με γέμιση από καρυδόψιχα και τριμμένη φρυγανιά, πασπαλισμένες με ζάχαρη άχνη). Μην φύγετε από το νησί χωρίς να ανακαλύψετε τα υπέροχα κρασιά του τηνιακού αμπελώνα. Δοκιμάστε το φημισμένο κόκκινο Κουμαριανό ή τα λευκά Ασπροποταμίσι και Ασκαθάρι. Και φυσικά την ελαφριά αρωματική τηνιακή ρακή (Στροφυλιά ή στρουφλιά για τους ντόπιους) με το χαρακτηριστικό άρωμα μάραθου. Ιδανικά, θα την απολαύσετε σε σφηνάκι με την συνοδεία ξερών σύκων με καρύδι και κανέλα.

Μερικές από τις πιο ωραίες παραδόσεις και έθιμα του νησιού συνδέονται με την αγροτική ζωή της Τήνου. Πάρτε μέρος στο Ρακιζιό (την τελετουργική αναβίωση της διαδικασίας παρασκευής ρακής) στο χωριό Φαλατάδος (τον Σεπτέμβριο) και πιείτε την πρώτη ζεστή ρακή που βγαίνει από τα καζάνια, συνοδεία παραδοσιακών χορών. Τον Ιούνιο, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην κοιλάδα της Κώμης για την Γιορτή της Αγκινάρας. Τον Αύγουστο στην Ποταμιά, οι ντόπιοι στήνουν πανηγύρι με λιχουδιές βασισμένες στην κάπαρη. Η μεγαλύτερη γιορτή του νησιού είναι φυσικά ο εορτασμός της Παναγίας, τον Δεκαπενταύγουστο, ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Ορθοδοξίας. Ντόπιοι και πλήθη πιστών επισκεπτών τιμούν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ευαγγελίστριας στην Χώρα, με λαμπρό τελετουργικό, κατάνυξη και κάθε επισημότητα. Η εύρεση της εικόνας (το 1823) γιορτάζεται στις 30 Ιανουαρίου σε ιδιαίτερη ατμόσφαιρα με το έθιμο «Φαναράκια».

Σκαρφαλώσετε στον υποβλητικό βράχο του Ξώμπουργου, δίπλα στα ερείπια του ενετικού κάστρου της Αγίας Ελένης. Η πανοραμική θέα της Τήνου και του ορίζοντα από την κορυφή του βράχου (640 μ.) κόβει την ανάσα.