Κάσος:
Ωδή στην αυθεντικότητα

Το νοτιότερο νησί των Δωδεκανήσων είναι ένα γυμνός γκρίζος βράχος, ριγμένος στo Αιγαίο ανάμεσα σε Κάρπαθο και Κρήτη. Οι Φοίνικες ονόμασαν το νησί Κας, που σημαίνει αφρός της θάλασσαςκαι άχνη. Ένα όνομα που ενσαρκώνει ιδανικά την άγρια φυσική ομορφιά του τόπου αλλά και την ευγένεια των ανθρώπων του.

Νησί καπεταναίων, η αρχοντική Κάσος καυχιέται για τη μεγάλη ναυτική της ιστορία. Στα ομηρικά χρόνια, ο πολεμικός της στόλος συμμετείχε στον Τρωϊκό Πόλεμο ενώ υπήρξε σπουδαία η συμβολή του στην Ελληνική Επανάσταση. Στα καρνάγια της κατασκευάζονταν τα ξακουστά κασιώτικα ξύλινα ιστιοφόρα ενώ τον 18^ο και 19^ο αιώνα, ο εμπορικός της στόλος έφτανε στα πέρατα του κόσμου, φέρνοντας απαράμιλλο πλούτο στο νησί. Σ’ αυτή την ισχυρή ναυτική παράδοση αποδίδεται το κοσμοπολίτικο πνεύμα των Κασιωτών αλλά η φιλόξενη αγκαλιά που καλωσορίζει τον επισκέπτη με την τρυφερή φράση «να σ’ εύρω».

Ανέγγιχτη και αυθεντική, η ακριτική Κάσος παραμένει ένα από τα πιο γοητευτικά και ανεξερεύνητα μυστικά του Αιγαίου.

Χτισμένη το 1840 γύρω από το γραφικό λιμανάκι της Μπούκας, η πρωτεύουσα Φρυ είναι ένα στολίδι νησιώτικης λαϊκής αρχιτεκτονικής. Πέτρινα αρχοντικά σε γήινα χρώματα και κομψά καπετανόσπιτα μαγνητίζουν το βλέμμα.

Κάντε μια βόλτα στα σοκάκια της πριν το Αρχαιολογικό Μουσείο και την Λαογραφική Συλλογή της Κάσου, τα οποία φιλοξενούνται σε όμορφο διατηρητέο κτίσμα του 1900 (το παλιό δημαρχείο). Θαυμάστε την επιβλητική εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα (πολιούχου του νησιού), με το εντυπωσιακό καμπαναριό και το όμορφο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 19^ου αιώνα. Στο Δημαρχείο θα δείτε να δεσπόζει το Μνημείο του Ολοκαυτώματος των Κασιωτών, ένας φόρος τιμής στα θύματα των Τούρκων το 1824.

Αφήστε πίσω σας το Φρυ για να εξερευνήσετε τους πέντε οικισμούς του νησιού. Περιηγηθείτε στο κυκλαδίτικο σκηνικό της Αγίας Μαρίνας, ανάμεσα σε γραφικά σοκάκια με όμορφα εκκλησάκια και καλοδιατηρημένους ανεμόμυλους. Το βλέμμα στέκεται στα εντυπωσιακά αρχοντικά περασμένων εποχών.

Στο χωριό Παναγία, τα μεγάλα καπετανόσπιτα υπενθυμίζουν την ναυτική αίγλη του νησιού ενώ η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου προκαλεί θαυμασμό με το περίτεχνο βοτσαλωτό ψηφιδωτό της δάπεδο. Ανεβείτε στο ψηλότερο σημείο του χωριού για μια αναμνηστική φωτογραφία με φόντο τα «Έξι Ξωκλήσια», ένα μαγευτικό σύμπλεγμα διαδοχικών εκκλησιών του 18^ου αιώνα. Ο θρύλος λέει πως τα έχτισαν για να ξορκίσουν τα πνεύματα έξι νεραϊδών που κατοικούσαν εκεί.

Επόμενη στάση, το Αρβανιτοχώρι, ένα λευκό χωριό του 16^ου αιώνα που φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, το εκπληκτικό Λαογραφικό Μουσείο της Κάσου. Κάντε μια στάση πριν περπατήσετε το μονοπάτι για την παραμυθένια εκκλησία της Παναγίας της Ποταμίτισσας, χτισμένη ψηλά στο βουνό μέσα σε μια φυσική σπηλιά.

Μην φύγετε από το νησί χωρίς να κάνετε μια βόλτα στο αμφιθεατρικό χωριό Πόλι, την αρχαία πρωτεύουσα του νησιού (Πόλιν). Τα τείχη της αρχαίας ακρόπολης και οι λαξευτοί τάφοι του 4^ου π.Χ. αιώνα προκαλούν θαυμασμό. Στη σκιά του κάστρου, τα στενά σοκάκια με τα λευκά σπίτια και τις ξερολιθιές σχηματίζουν ατμοσφαιρικές διαδρομές περιπάτου.

Η Κάσος είναι προικισμένη με μερικά από τα ωραιότερα κυανόλευκα μοναστήρια του Αιγαίου. Αξίσει να επισκεφτείτε τον Άγιο Γεώργιο (1690) στις Χαδιές με τις σπάνιες εικόνες και το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Το μοναστήρι του Αγίου Μάμα (19^ος αιώνας) μοιάζει με βυζαντινό κάστρο που αγναντεύει την απεραντοσύνη του Λιβυκού Πελάγους.

Αν μένετε στο Φρυ, σίγουρα θα κολυμπήσετε στη δημοφιλή και οργανωμένη παραλία του Εμπορειού. Οι παραλίες της Κάσου είναι εντυπωσιακές, με ισχυρές δόσεις εξωτισμού σε τυρκουάζ αποχρώσεις.

Στον βορρά ξεχωρίζουν η βοτσαλωτή Αμμούα και η Αντιπέρατος. Στο Νότο, τα Χοχλάκια, το Αυλάκι με τις θαλάσσιες σπηλιές, η Αγκάλη και η Τρίτα με σήμα κατατεθέν τον αψιδωτό βράχο του Τρυπητού στη θάλασσα, είναι προσεγγίσιμες με θαλάσσια συγκοινωνία.

Στο νοτιότερο άκρο του νησιού, η φημισμένη Χέλατρος με τα σμαραγδένια νερά προσφέρει ιδανικές συνθήκες για windsurfing.Κάντε τον περίπλου του νησιού με σκάφος και κολυμπήστε στα εκπληκτικά Κασονήσια, ένα σύμπλεγμα από 14 νησάκια γύρω από την Κάσο, που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000.

Οργανώστε μια ημερήσια κρουαζιέρα στον μυστικό παράδεισο της Αρμαθιάς, ένα ακατοίκητο νησάκι απέναντι από τη βόρεια ακτογραμμή της Κάσου.Θα ανακαλύψετε έναν τόπο με σπουδαία ιστορία αιώνων μέσα από τα ερείπια παλαιών κατοικιών, το εκκλησάκι της Υπαπαντής, τα ορυχεία γύψου που μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα χάριζαν πλούτο στους ντόπιους. Εδώ θα συναντήσετε μία από τις ομορφότερες παραλίες της Μεσογείου, στα εξωτικά Μάρμαρα με τα τυρκουάζ νερά και την ψιλή λευκή άμμο. Οι λάτρεις της ορεινής πεζοπορίας μπορούν να ακολουθήσουν τα όμορφα μονοπάτια της ενδοχώρας για να θαυμάσουν τα περίφημα μητάτα, τις πέτρινες καλύβες των βοσκών.

Η κασιώτικη κουζίνα είναι ο πιο απλός τρόπος να γνωρίσετε τον πολιτισμό και τις παραδόσεις του νησιού, με ιδιαίτερες πολιτισμικές επιρροές από την Μικρά Ασία και την Αίγυπτο έως την Ιταλία και την Αμερική. Τα θρυλικά κασιώτικα ντολμαδάκια (ντουλμάες), το κασιώτικο πιλάφι με κανέλα, τα κολοκυθοπούλια (γεμιστοί ανθοί κολοκυθιών), τα ροΐκια (ενδημικά αγριόχορτα), οι μακαρούνες με σιτάκα και καβουρντισμένο κρεμμύδι, το φακόρυζο είναι μερικά από τα πιο γευστικά εδέσματα του τόπου.

Οι λάτρεις των πιο πληθωρικών πιάτων αγαπούν τα μπουστιά και τα μπομπάρια (αρνίσια εντόσθια γεμιστά με κιμά και ρύζι). Τα ολόφρεσκα ψάρια και θαλασσινά της κασιώτικης θάλασσας μεταμορφώνονται σε σπουδαία πιάτα όπως το μαύρο σουπιοπίλαφο (με μελάνι σουπιάς) και πατελιόρυζο (με πεταλίδες) ή ένα τηγανητό σκάρο (είδος μικρού ψαριού). Μην παραλείψετε να γευθείτε τους θησαυρούς της τοπικής τυροκομίας (σιτάκα, ελαϊκή, αρμυροτύρι, δρύλλα, καούλι). Ωραία παραδοσιακά γλυκά είναι οι ξυλικόπιτες, τα μοσχοπούγγια (πουγκάκια ζύμης με γέμιση από αμύγδαλα, καρύδια, ανθόνερο και ούζο), οι κουλούρες (τραγανά διπλοφουρνιστά κουλούρια), ιδανικά για κολατσιό.

Σήμα κατατεθέν του νησιού είναι τα κασιώτικα πανηγύρια, ένα παραδοσιακό γλέντι που εκφράζει την αυθεντικότητα και την ευγένεια της κασιώτικης ψυχής. Τα περισσότερα συνδέονται με γιορτές αγίων. Το τελετουργικό περιλαμβάνει λιτανείες με εικόνες και πάντα καταλήγει σε ολονύκτιο ξεφάντωμα με ήχους από λύρα, λαούτο και νταούλι, μαντινάδες, παραδοσιακούς χορούς (με πρώτους τη σούστα και τον ζερβό) και άφθονη ρακή. Οι ντόπιοι κερνούν όλους με εκλεκτά εδέσματα όπως ξινομυζήθρα και μαραθοκεφτέδες.

Το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού είναι της Πέρα Παναγιάς, στο ομώνυμο χωριό, που γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο. Επίσης, μη χάσετε το Πανηγύρι του Αγίου Σπυρίδωνα (12 Δεκεμβρίου), στο Αρβανιτοχώρι, το Πανηγύρι της Αγίας Μαρίνας (17 Ιουλίου), και του Αγίου Φανουρίου (27 Αυγούστου), στο εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου. Στις 7 Ιουνίου, η Κάσος τιμά με εκδηλώσεις μνήμης την τραγωδία του 1824, τον Εορτασμό του Ολοκαυτώματος της Κάσου. 

Δείτε τον ήλιο να ανατέλλει από την εκκλησία της Αγίας Κυριακής, ένα θέαμα ανεπανάληπτης ομορφιάς.